ورزشهای زورخانه ای

تاریخچه‌ی ورزش های زورخانه ای

ورزش و انجام حرکات پهلوانی جزو فعالیت‌های اصلی روزمره ایرانیان در دوران باستان بوده‌ است. مردمان آن زمان، برای ورزشکاران با توان بدنی و منش و نگرش والایشان، ارزش بسیاری قائل بودند و همواره سپاسگزار ایشان بوده‌اند. در دانشنامه بروک‌هاوس چنین آمده: در بازه زمانی خاصی، در بیش از ۱۲۰۰ سال پیش که صلح و آرامش نسبی بر ایران حکم فرما بود، جنگجویان ایرانی افزار نبرد همچون گرز، کمان و سپر را برای آماده‌سازی بدن برای آینده، تبدیل به افزار ورزشی نموده و با آن‌ها به ورزیدن تن و روان پرداختند.

آداب و منش ورزش های زورخانه‌ ای

ورزش زورخانه‌ ای یا ورزش باستانی یا ورزش پهلوانی، نام دسته‌ای از حرکات ورزشی و رزمی است که در گود زورخانه و با آواز و نواز و کوبش مرشد از گذشته‌های دور رواج داشته‌است، هم چنین در زورخانه علاوه‌بر ورزش زورخانه‌ای، کشتی پهلوانی نیز گرفته می‌شود.

ورزش باستانی در میان ورزشکاران به احترام و ادب شناخته شده و با اصول و هنجارهای بسیاری همراه است؛ شعار ورزش باستانی پرورش تن و روان انسان است به‌ گونه‌ای که شیعیان بر این باورند که زورخانه مسجد دوم آن‌ها است. یکی از اصلی‌ترین آداب زورخانه این است که ورزشکاران باید مواردی را از قبیل: فروتنی و ازخودگذشتگی، مروت، مردانگی، سفره داریف پاکیزگی، کمک به تهی‌دستان و تنگدستان و دیگر ویژگی‌های پهلوانی را رعایت کند.

حرکات و رسومات ورزش زورخانه ای

در هر زورخانه یک مرشد و یک میاندار وجود دارد؛ در گذشته به فردی که مسئولیت تربیت افراد را به عهده داشت مرشد می‌گفتند و پهلوانان زیر نظر مرشد و با یادگیری آموزه های او به مقام پهلوانی دست می‌یافتند و همه امور زورخانه زیر نظر مرشد و طبق صلاح دید او صورت می‌گرفته اما امروزه به فردی که صدای خوبی دارد و با نوایی دلنشین اشعار پهلوانی را در زورخانه میخواند مرشد گفته می‌شود. همچنین به جایگاهی که مرشد در آن می‌نشیند و بر کارها نظارت می‌کند سَردَم می‌گویند.

هر زورخانه دارای یک پهلوان پیشکسوت و متبحر با عنوان میاندار است که در مرکز قرار می‌گیرد و همراه هماهنگی با مرشد تمرینات ورزشی ورزشکاران را به آن‌ها می‌دهد و خود نیز در میانه گود به اجرای آن حرکات می‌پردازد. به ایرانیانی که تمام مراحل زورخانه را می‌گذراندند و به مقام پهلوانی متمایز می‌شدند گُردگ به معنی جوان گرد می‌گفتند. ترتیب ورود یا خروج از درب زورخانه، ابتدا سادات سپس از بیشترین رتبه تا پائین ترین انجام می‌گردد. هنگام سخن گفتن میاندار، دعا کردن، خواندن اشعار توسط مرشد یا فرد دیگر و انجام حرکات فردی نباید از در زورخانه، وارد یا خارج شد.
درمسابقات ، ترتیب حرکات به این شکل است:

1. سنگ گرفتن
2. ورود به گود
3. گرم کردن
4. سلام باستانی ، انواع شنو
5. نرمش پشت تخته شنو
6. میل بازی
7. میل گیری آرام
8. نرمش با میل
9. میل گیری تند
10. پازدن
11. چرخ زدن
12. پای آخر
13. دعا
14. حرکات بازگشت به حالت اولیه بدن
15. خروج از گود
16.  کباده زدن

رتبه بندی ورزشکاران

ورزش زورخانه‌ای هم مانند برخی از ورزش‌ها مثل کاراته و کونگ فو دارای درجاتی است .
رتبه یک: ورزشکار پس از یک سال ورزش کردن به هنگام چرخ زدن مرشد برای او منکری می‌فرستد (بر منکر علی لعنت و دیگران می‌گویند بیش‌باد.)
رتبه دو: ورزشکار پس از سه سال ورزش کردن به هنگام چرخ زدن مرشد برای او صلوات می‌فرستد.
رتبه سه: ورزشکار پس از شش سال ورزش کردن و داشتن دست‌کم هجده سال سن به هنگام بالا و پایین آمدن از گود مرشد برای او صلوات می‌فرستد.
رتبه چهارم: ورزشکار پس از دوازده سال ورزش کردن و داشتن ‌دست‌کم بیست‌ و دو سال سن به هنگام آمدن و رفتن از درآیگاه زورخانه مرشد برای او صلوات می‌فرستد.
رتبه پنجم: ورزشکار پس از پانزده سال ورزش کردن و داشتن دست‌کم بیست‌ و پنج سال سن به هنگام بالا و پایین آمدن از گود مرشد برای او ضرب می‌نوازد.
رتبه ششم: ورزشکار پس از هجده سال ورزش کردن و داشتن دست‌کم بیست‌وهشت سال سن به هنگام آمدن و رفتن از در زورخانه مرشد برای او ضرب می‌نوازد.
رتبه هفتم: ورزشکار پس از بیست‌ و‌ چهار سال ورزش کردن و داشتن دست‌کم سی‌ و دو سال سن به هنگام چرخ زدن مرشد برای او زنگ می‌زند.
رتبه هشتم: ورزشکار پس از سی‌ و دو سال ورزش کردن و داشتن دست‌کم چهل‌ و دو سال سن به هنگام بالا و پایین آمدن از گود مرشد برای او زنگ می‌زند.
رتبه نهم: ورزشکار پس از چهل‌ و‌ پنج سال ورزش کردن و داشتن دست‌کم شصت‌ و پنج سال سن به هنگام آمدن و رفتن از درآیگاه زورخانه مرشد برای او زنگ می‌زند که به این ورزشکاران زنگی می‌گویند که شمارشان در کشور بسیار‌کم است.

ویژگی ورزشکاران

از آنجا که اساس زورخانه آموزش و زنده نگه داشتن اصول و قوانین اخلاقی و رفتاری است، افرادی که در این رشته فعالیت می‌کنند در درجه اول باید ادب و احترام به بزرگتر و فروتنی را ‌بیاموزند و در ادامه به یادگیری فنون ورزشی و رزمی بپردازند؛ فاکتور های آمادگی جسمانی مورد نیاز در این رشته شامل قدرت، استقامت، چابکی و استقامت قلبی تنفسی می‌باشد.

چهره های نام آور پهلوانان ایرانی

نام هایی که شاید به گوش بسیاری از ایرانیان آشنا باشد و همواره یادآور جوانمردی و ادب و احترام است مثل : پوریا ولی، غلامرضا تختی ، سید علی ، پهلوان قدرت و بسیاری از پهلوانان دیگراست.